| A | B |
|---|
| aantasting ozonlaag | "De ozonlaag als deel van de stratosfeer wordt aangetast door drijfgassen." |
| aardbevingen | "Trilling die ontstaat door een plotselinge verschuiving van delen van de aardkorst." |
| aardkern | "Het binnenste deel van de aarde |
| aardkorst | "De dunne buitenste schil van de aarde |
| aardkorstplaten | "Delen van de aardkorst die als geheel bewegen ten opzichte van andere aardkorstplaten." |
| aardmantel | "Het deel van de aarde waar de aardkorst op drijft." |
| aardverschuiving | "Het in beweging komen van los verweringsmateriaal op hellingen." |
| absolute afstand | "De afstand uitgedrukt in kilometers." |
| absolute groei | "De toename in absolute getallen." |
| absolute ligging | "De unieke ligging van een plaats in het graadnet." |
| acculturatie | "Proces van culturele verandering onder invloed van contacten met een andere cultuur." |
| achterland | "Het gebied dat voor tal van voorzieningen georienteerd is op een bepaalde centrale stad." |
| Actieplan Hoogwater | "Internationale afspraken die gemaakt zijn door de Rijnoeverstaten wat betreft het beheer van de Rijn en haar zijrivieren." |
| afbraak | "Het wegslaan van stukken kust door de zee onder invloed van harde wind of hoge vloed." |
| afgeleide ontwikkeling | "Andere partijen of gebieden bepalen de richting waarin en de manier waarop een gebied groeit." |
| afroming | ""In een gebied het beste wegnemen of inzetten aan natuur |
| afstandsverval | "Het verschijnsel dat de interactie tussen gebieden afneemt naarmate de afstand toeneemt." |
| agglomeratievoordelen | "Bedrijven behalen uit elkaars nabijheid allerlei voordelen: lagere productiekosten |
| agrarische involutie | "Het proces waarbij steeds meer mensen opgenomen worden in de bevolkingslandbouw zonder dat het basispatroon van werken en productiviteit hierdoor wezenlijk verandert." |
| agrarische transitie | "Het proces waarbij de landbouw naar een hoger plan getild wordt door de toepassing van moderne kennis." |
| agribusiness | "Een wereldwijd economisch en politiek netwerk dat zich bezighoudt met de productie van voedsel." Die bemoeienissen lopen van het ontwikkelen van nieuwe gewassen tot aan het verkopen in de supermarkt." |
| agrochemische vervuiling | "Het door de landbouw in de kringlopen brengen van schadelijke stoffen (mest |
| alfabetiseringsgraad | "Het percentage van de bevolking dat kan lezen en schrijven." |
| alpiene gebergtevormende fase | "De gebergtevormende fase die sinds 70 miljoen jaar aan de gang is en leidt tot de vorming van jonge gebergten." |
| amerikanisering | "De verbreiding van de Amerikaanse (westerse) cultuur over niet-westerse gebieden." |
| andersglobalisten | ""Groep internationale actievoerders die zich verzetten tegen de huidige |
| andesiet | "Stollingsgesteente dat ontstaat bij vulkaanuitbarstingen in subductiezones." |
| antropogeen | "Door de mens veroorzaakt of beinvloed |
| arbeidsintensiteit | ""Het aantal mensen dat aan é |
| arbeidsmigranten | "Migranten die naar een ander (rijker) land of gebied trekken om daar te werken." |
| aride | "Droog." |
| aride zone | "De landschapszone die onderscheiden wordt op basis van droogte: gemiddeld minder dan 250 mm neerslag per jaar." |
| assimilatie | "Migranten passen zich zodanig aan de nieuwe samenleving aan dat ze onherkenbaar worden (eenzijdige beinvloeding)." |
| assimilatiepolitiek | "Overheidsbeleid dat erop gericht is om minderheden onder te brengen in de culturele hoofdstroom." |
| asthenosfeer | "Het gedeelte van de mantel dat gedeeltelijk vloeibaar is en waar de lithosfeer overheen beweegt." |
| autocratisch regime | "Een dictatoriale regering die zich weinig aantrekt van de mening van de burgers." |
| autonome ontwikkeling | "Het zelf kunnen bepalen van de richting waarin en de manier waarop je wilt groeien." |
| Aziatische tijgers | "Nieuwe industrielanden (NIC's) in de westelijke Pacific Rim met aanvankelijk lage lonen waardoor veel Japanse |
| backwash-effecten | "Negatieve invloed van een gebied (meestal centrum) op de economische ontwikkeling van een ander gebied (meestal de periferie)." Door afroming van hulpbronnen |
| basalt | "Stollingsgesteente dat ontstaat bij vulkaanuitbarstingen." |
| BBP | "Bruto Binnenlands Product." |
| benedenloop | "Laagste deel van een rivier |
| bereikbaarheid | "Mate waarin een plaats of een gebied met verschillende transportmiddelen te bereiken is." |
| bereikbaarheid | "De mate waarin je binnen korte tijd en zonder moeite kunt komen waar je wilt." |
| bergstorting | "Een grote rotsmassa die over een helling naar beneden glijdt." |
| beschikbaarheid van relevante productiefactoren | "Het aanwezig zijn van die zaken die nodig zijn om een goed te kunnen maken of een dienst te verlenen (bijvoorbeeld grondstoffen |
| bestuurlijke netwerken | "Vrijwillige samenwerkingsverbanden tussen gemeenten |
| bevolkingsdichtheid | "Gemiddeld aantal inwoners per km<sup>2</sup>." |
| bevolkingslandbouw | "Zelfvoorzienende landbouw." |
| bevolkingsspreiding | "De manier waarop de bevolking over een gebied is verdeeld." |
| bewonerskenmerken | "Grootte van huishoudens |
| bilaterale hulp | "Ontwikkelingshulp tussen de overheden van twee landen." |
| biodiversiteit | "De soortenrijkdom aan planten en dieren." |
| blokvorming | "Landen zoeken aansluiting en steun bij elkaar om hun positie (vooral economisch en militair) te versterken." |
| BNP per hoofd | "Bruto Nationaal Product |
| bodem | "Het bovenste deel van de grond waar planten in wortelen en dat in meer of mindere mate is verkleurd door organisch materiaal en uitspoeling." |
| bodemdaling | "Daling van de bodem door geologische processen of menselijk handelen." |
| bodemdegradatie | "Sterke afname van de productiviteit van de bodem door erosie of uitputting." |
| bodemerosie | "Het wegspoelen of wegwaaien van de vruchtbare humusrijke bovenlaag." |
| bodemvruchtbaarheid | "Het vermogen van het bovenste gedeelte van de grond om planten van de juiste hoeveelheden voedingsstoffen en water te voorzien." |
| boeddhisme | "Belangrijkste religie in Oost-Azie |
| bolwerkvorming | "Bebouwing van de kuststrook." |
| boreale zone | "De landschapszone met naaldwouden die grotendeels samenvalt met de gebieden met een landklimaat." |
| bovenloop | "Het begin van een rivier |
| braindrain | "Het wegtrekken van de hooggeschoolde mensen uit een regio." |
| breuk | "Gesteente dat onder invloed van rek of druk in de aardkorst breekt." |
| breukgebergte | "Gebergte dat ontstaat als langs een breuk delen van de aardkorst omhoog bewegen." |
| buurt- of wijkvoorzieningen | "Ontmoetingsmogelijkheden voor de bewoners van een wijk." |
| buurtprofiel | "De belangrijkste kenmerken van een bepaalde buurt samengevat |
| caldera | "Vulkaanvorm die ontstaat wanneer een stratovulkaan door een zeer explosieve eruptie instort." |
| caldera | "Het deel van een stratovulkaan dat overblijft als de bovenkant van de vulkaan door een explosieve uitbarsting instort." |
| capillaire werking | "De wateropzuigende werking van kleine openingen (porien) tussen gronddeeltjes." |
| carrying capacity | "De maximale bevolkingsdichtheid dat in een gebied kan leven zonder onherstelbare schade aan te richten aan de leefomgeving." |
| Central Business District (CBD) | "Deel van het stadscentrum waar de zakenwereld is geconcentreerd." In de VS herkenbaar aan de hoogbouw." |
| centrum | semiperiferie |
| centrum-periferierelaties | "De geld- |
| centrum-periferieverdeling | "Het indelen van de wereld in ontwikkelde rijke gebieden (centrum) en arme achtergebleven afhankelijke gebieden (periferie)." |
| chemische verwering | "Het oplossen van gesteente door de inwerking van water |
| chemische vruchtbaarheid | "De vruchtbaarheid die bepaald wordt door de hoeveelheid voedingsstoffen in een bodem." |
| cirkelmigratie | "Het heen en weer reizen van arbeidsmigranten tussen het herkomstgebied en het gebied waar men werk heeft." |
| clustering | "Concentratie van elkaar aanvullende bedrijven waardoor er een omgeving ontstaat waar innovaties tot ontwikkeling kunnen komen." |
| commerciele landbouw | "Het verbouwen van handelsgewassen voor de markt." |
| comparatieve voordeel | "Het principe waarbij regio's zich specialiseren in die producten waarin men het grootste voordeel heeft ten opzichte van andere gebieden." |
| complementariteit | "Het ene gebied heeft iets te bieden waar in een ander gebied vraag naar bestaat." |
| concurrentie om de ruimte | "In de binnensteden is er altijd ruimtegebrek." Iedereen wil op de beste plek zitten." |
| conglomeraat | "Een gesteente dat ontstaat wanneer lagen grind worden samengeperst." |
| continentaal plat | "Een onderzees plateau dat aan een continent vastzit en flauw afhelt richting diepe oceaan." |
| convectiestroming | "Het systeem van stromingen van gesteente in de mantel." |
| convergente plaatbeweging | "De beweging waarbij aardkorstplaten naar elkaar toe bewegen." |
| corioliseffect | "De aarde heeft op lagere breedte een hogere snelheid dan op hogere breedte." Lucht op lagere breedte beweegt ook sneller dan lucht op hogere breedte." Dit noem je het corioliseffect." Hierdoor buigt de wind af |
| creatieve stad | "Een stad met een hoog aandeel van creatieve ondernemingen |
| culturele identiteit | "Centrale waarden van een cultuur waaraan een volk zijn eigenheid ontleent." |
| culturele minderheid | "Een bevolkingsgroep die zich niet verwant voelt met de culturele hoofdstroom van die staat (normen |
| cultuurgebied | "Gebied waarin culturen voorkomen die sterk op elkaar lijken." |
| deagrarisatie | "Proces waarbij de landbouw snel aan betekenis inboet en mensen uitstoot." |
| debiet | "De totale hoeveelheid water die een rivier afvoert op een bepaalde plek per tijdseenheid (sec)." |
| dekolonisatie | "Proces waarbij de kolonies zelfstandig worden." |
| delta | "Nieuw land dat ontstaat op de plaats waar een rivier in zee uitmondt en het sediment zich ophoopt." |
| Deltametropool | "De Randstad voorgesteld als een wereldstad aan de monding van grote rivieren." |
| demografische transitie | "De gefaseerde overgang van een hoog geboorte- en sterftecijfer naar een laag geboorte- en sterftecijfer." |
| depressie | "Groot lagedrukgebied dat ontstaat rond de 50 graden NB en ZB waar koude poollucht en warmere subtropische lucht op elkaar botsen en omhoog bewegen (zie ook front)." |
| diepzeetroggen | "De diepste plaatsen in de oceaan die ontstaan bij convergente plaatbewegingen." |
| diffusie | "De verspreiding van een ruimtelijk verschijnsel vanuit een kerngebied." |
| dijkverzwaring | "Versteviging en verhoging van de dijken om het achterland beter te beschermen." |
| divergente plaatbeweging | "De beweging waarbij aardkorstplaten uit elkaar bewegen." |
| diversiteit | "Veel verschillende soorten planten en dieren op een bepaald stuk land." |
| doline | "Laagte in het terrein die ontstaat doordat grotten in kalksteen instorten." |
| doorschuiven in de sectoren | "De opschuiving van de beroepsbevolking van de primaire naar de secundaire en tertiaire sector." |
| draagkracht van een gebied | "Zie carrying capacity." |
| drietrapsstrategie | "Waterbeheer in drie stappen: vasthouden |
| duale arbeidsmarkt | "Tweedeling van de arbeidsmarkt in banen voor hoog- en laagopgeleiden." |
| duinen | "Opgewaaid zand |
| duinenkust | "Kust |
| dumping | "Het verkopen van de gesubsidieerde voedseloverschotten onder de kostprijs op de wereldmarkt." |
| duurzaamheid | "Een visie op ontwikkeling |
| dynamiek | "De energie en materie stromen van een ecosysteem die het systeem ingaan en uitgaan (zonlicht |
| dynamisch evenwicht | "Een evenwicht van eenheden die in beweging zijn |
| dynamisch kustbeheer | "Vorm van kustbeheer |
| ecologische waarde | "Het belang van een gebied vanwege het voorkomen van (bijzondere) planten en dieren." |
| economisch dualisme | "Het naast elkaar in de ruimte voorkomen van een formele en een informele sector." |
| economische waarde | "Het belang van een gebied vanwege de aanwezige bedrijven |
| edge city | "Nieuw stedelijk centrum rond een stad in de buurt van rondwegen en verkeersknooppunten met een uitgebreid voorzieningenniveau (kantoorcomplexen |
| effusieve eruptie | "Een rustig verlopende uitbarsting van een vulkaan." |
| el Nino | "Periodiek weersverschijnsel waarbij de oostelijke passaatwinden boven de Grote Oceaan omdraaien |
| elektronische snelweg | "Internet." |
| endogene processen | "Processen zoals aardbevingen |
| energiebalans | "Het overzicht van instraling en uitstraling |
| epicentrum | "Plaats aan het aardoppervlak die direct boven de haard van de aardbeving ligt." |
| EPZ's: export processing zones | "Gebieden bij havens of luchthavens waar multinationals zich exclusief kunnen vestigen." Als lokkertjes worden onder andere gebruikt: belastingvrije invoer van grondstoffen en uitvoer van producten |
| equatoriaal minimum | "Het permanente lagedrukgebied (opstijgende lucht) boven de evenaar (equator) dat ontstaat door de permanente hoge instraling van de zon." |
| erosie | "De uitschurende werking van water |
| ertsen | "Delfstoffen waaruit metalen gewonnen kunnen worden." |
| estuarium | "Trechtervormige mondig van een rivier |
| etnische minderheid | "Een bevolkingsgroep die wat betreft afkomst (ras |
| exclusiviteit | "Het uitsluiten van andere groepen op basis van afkomst |
| exogene processen | "Processen zoals verwering |
| exploitatiekolonies | "Overzeese gebiedsdelen ter verrijking van een moederland." |
| explosieve eruptie | "Een explosief verlopende uitbarsting van een vulkaan." |
| export georienteerde industrialisatie | "Het opbouwen van een industrie door zoveel mogelijk producten te vervaardigen die in rijke landen verkocht kunnen worden." |
| export georienteerde landbouw | "Het produceren van landbouwgewassen voor buitenlandse markten." |
| exportvalorisatie | "Proces waarbij je meer aan de export probeert te verdienen door grondstoffen eerst te bewerken." |
| extensieve landbouw | "Wijze van landbouw waarbij naar verhouding per vierkante meter weinig arbeid en kapitaal wordt ingezet." Vaak wordt veel grond gebruikt." |
| externe economische beinvloeding | "Proces waarbij het buitenland probeert hun ideeen over de het inrichten van de economie over te dragen op een ander land of een andere regio." |
| fast world | "Het deel van de wereld dat sterk betrokken is bij mondiale processen die samenhangen met globalisering." |
| federale staat | "Een verbond van afzonderlijke staten die naar buiten optreden als 1 geheel (bondstaat)." Bepaalde binnenlandse aangelegenheden doen ze ook gezamenlijk (politie)." |
| federalisme | "Het streven naar politieke en culturele zelfstandigheid van gebieden binnen een staat." |
| footloose industries | "Bedrijven die gemakkelijk kunnen verhuizen omdat ze niet of nauwelijks gebonden zijn aan bepaalde vestigingsplaatsfactoren." |
| formele regio | "Afbakening van een gebied op basis van hetzelfde verschijnsel dat overal in het gebied voorkomt." |
| formele sector | "Deel van de beroepen die officieel zijn geregistreerd." De mensen die hierin werken zijn ingeschreven als werkende |
| fossiele energiebronnen | "Brandstoffen die in een ver verleden zijn ontstaan uit de resten van planten en minuscule diertjes (organismen)." |
| fragmentarische modernisering | "Gedeeltelijke modernisering waardoor er in een land moderne en traditionele gebieden en moderne en traditionele productiewijzen naast elkaar blijven bestaan." |
| front | "De grens tussen warme en koude lucht die ontstaat doordat warme lucht vanaf de subtropen en koude polaire lucht op elkaar botsen." Dit gaat gepaard met veel neerslag." |
| functionele regio | "Een gebied waarbij elk deelgebied een specifieke functie krijgt zoals wonen |
| Fysische verwering | "Het verbrokkelen van gesteente door het bevriezen van water |
| fysische vruchtbaarheid | "De vruchtbaarheid die bepaald wordt door de hoeveelheid water en lucht in de bodem en de doordringbaarheid voor wortels." |
| gated community | "Woonwijk die is afgesloten voor niet-bewoners." |
| gebergtevorming | "Het ontstaan van relief in het landschap." |
| gebonden hulp | "Ontwikkelingshulp die besteed moet worden in het donorland." |
| geboortecijfer | "Het aantal levendgeborenen per 1000 inwoners per jaar." |
| geglobaliseerde landbouw | "Er wordt mondiaal geinvesteerd en gehandeld in voedselgewassen |
| gematigde zone | "De landschapszone op gematigde breedte waarin de temperatuurverschillen tussen zomer en winter niet al te groot zijn." |
| gemengde rivier | "Rivier die zowel gevoed wordt door zowel gletsjer- als regenwater." |
| Genetische Revolutie | "Veranderen van erfelijke eigenschappen van gewassen zodat deze ook onder ongunstige omstandigheden groeien." |
| gentrificatie | "Het proces waarbij een vervallen wijk wordt opgeknapt en een woonwijk wordt voor de hogere inkomens." |
| geofactoren | "De onderdelen van een landschap die op elkaar inwerken en samen de processen aan en het uiterlijk van het aardoppervlak bepalen." |
| geografische ligging | "Kenmerken van een gebied." Het kan gaan om kenmerken van zowel de plaats zelf (<em>site</em>) als de ligging ten opzichte van andere gebieden of plaatsen (<em>situation</em>)." De geografische ligging heeft invloed op de ontwikkelingsmogelijkheden van een p |
| geografische mobiliteit | ""Stroming van mensen |
| gesteentekringloop | "De continue omvorming van stollingsgesteente naar sedimentgesteente naar metamorf gesteente." |
| getto | "Arme wijk waar een etnische minderheid is oververtegenwoordigd." |
| gezinshereniging | "Het laten overkomen door een migrant van vrouw en kinderen uit het land van herkomst." |
| gezinsvorming | "Het laten overkomen door een migrant van de huwelijkspartner uit het land van herkomst." |
| glaciaal | "Relatief koude periode in de geologische geschiedenis waarin een (groot) deel van het aardoppervlak met ijs is bedekt." Interglacialen en glacialen wisselen elkaar af in de geologische geschiedenis." |
| gletsjerrivier | "Rivier die gevoed wordt door het smeltwater van een gletsjer." |
| global shift | "Een verschuiving van het economische en politieke zwaartepunt van de landen rond de Atlantische Oceaan naar gebieden rond de Stille Oceaan." |
| global village | ""De populaire opvatting dat de wereld door de tijd-ruimtecompressie een &lsquo |
| globalisering (mondialisering) | "Het proces waarbij de verwevenheid tussen gebieden en samenlevingen op aarde toeneemt." |
| good governance | "Een transparante manier van besturen |
| graniet | "Stollingsgesteente dat ondergronds stolt bij intrusies." |
| groeikernen en groeisteden | "Door de overheid in jaren zestig en zeventig van de vorige eeuw aangewezen dorpen of steden aan de buitenrand van de Randstad waar suburbanisatie toegestaan werd." De plaatsen ontvingen steun van het Rijk." |
| Groene Hart | "Het tussen de grote steden in gelegen veenweidegebied." |
| Groene revolutie | "Het proces waarbij de landbouw opbrengsten sterk groeien door de toepassing van moderne kennis in de vorm van machines |
| grondbezitverhouding | "Procentuele verdeling van het land over de bevolking." |
| grootfamilie | "Gezinsverband waar ook grootouders |
| grootstedelijke functies | "Activiteiten in bedrijvigheid |
| halfwegzone | "Verstedelijkt gebied in Noord-Brabant en Gelderland." |
| handelspolitiek | "Beleid ten aanzien van de belemmeringen voor import en export." |
| harde kust | "Kust die bestaat uit rotsen of dijken." |
| harde kustverdediging | "Een door mensen gebouwde zeedijk op een plek waar geen duinen zijn of een gat in de duinen is." |
| hazardmanagement | ""Een planmatige vorm van gevarenbeheersing door risico&rsquo |
| hegemoniale staat | "Een land dat gedurende een bepaalde periode grote delen van de wereld domineert op economisch |
| herstructurering | "Door het slopen van goedkope huurwoningen en het bouwen van duurdere koopwoningen zorg je in een buurt voor woningen in verschillende prijsklassen." |
| hindoeisme | "Een religie die vooral in India voorkomt." Aanhangers aanbidden vele goden |
| hogedrukgebied (maximum) | "Een gebied met een hoge luchtdruk |
| horst | "De zijde van de breuk die omhoog is bewogen." |
| hotspot | "Vulkanen die niet liggen bij de randen van aardkorstplaten maar veroorzaakt worden door mantelpluimen." |
| hub | "Knooppunt in het internationale transportnetwerk." |
| hydrologische kringloop | "De kringloop van het water." |
| imperialisme | "Het proces waarbij landen hun macht in andere delen van de wereld willen uitbreiden door gebieden te veroveren en te controleren." |
| importsubstitutie | "Het proces waarbij binnenlandse producenten goederen gaan produceren of diensten gaan verlenen die voorheen van buitenlandse producenten betrokken werden." |
| incoherent beleid | "Beleid waarbij de doelstellingen van verschillende ministeries elkaar tegenwerken." |
| informatietechnologie | "Alle technieken die het mogelijk maken informatie van het ene punt naar het andere punt te verspreiden." |
| informele sector | "Deel van de beroepen die niet officieel staan geregistreerd." Mensen die hierin werken staan niet als werkende bekend |
| infrastructuur | "Het geheel aan verbindingen in een bepaald gebied: wegen |
| innovatie | "Activiteiten die een gebied een nieuwe impuls kunnen geven." Denk daarbij aan research |
| instraling | "Deel van de zonnestraling dat de aarde bereikt." |
| integratie | "Migranten passen zich aan en maken deel uit van de samenleving zonder dat ze volledig onherkenbaar worden (wederzijdse beinvloeding)." |
| interglaciaal | "Relatief warme periode in de geologische geschiedenis." Interglacialen en glacialen wisselen elkaar af in de geologische geschiedenis." |
| intergouvernementele samenwerking | "Afspraken en samenwerking tussen landen." |
| internationale arbeidsdeling | " Een globale indeling van welke taken elk deel van de wereld voor zijn rekening neemt in het economische verkeer." |
| internationale dienstverlening | "Het deel van de dienstensector dat zich vooral richt op de ondersteuning van de grote internationale bedrijven." |
| internationale organisaties | "Organisaties waarin meerdere landen samenwerken." |
| intertropische Convergentiezone (ITCZ) | "Gebied rond de evenaar waar door de sterke instraling van de zon de lucht snel en hoog opstijgt |
| intrusie | "Magma die ondergronds stolt." Hierbij ontstaat graniet." |
| islam | "Monotheistische godsdienst die naast alle profeten uit het jodendom en het christendom Mohammed als belangrijkste profeet ziet." Zijn gedachten zijn verzameld in de Koran." |
| isobaar | "Lijn die plaatsen met gelijke luchtdruk (op dezelfde hoogte gelegen) met elkaar verbindt." |
| isotherm | "Lijn die plaatsen met gelijke temperatuur (op dezelfde hoogte gelegen) met elkaar verbindt." |
| kalksteen | "Sedimentgesteente dat ontstaat door het samenpersen van schelpen en kalkskeletten." |
| kapitaalsintensiteit | "De hoeveelheid kapitaal die per product ingezet wordt." |
| karstverschijnselen | "Alle verschijnselen die ontstaan door het oplossen van kalksteen." |
| kenniseconomie | "In deze economie zijn de productiefactoren arbeid en kapitaal sterk gericht op de ontwikkeling en toepassing van nieuwe technologie." |
| klimaat | "Gemiddeld weer over dertig jaar berekend." Het klimaat van een gebied wordt weergegeven door middel van een klimaatgrafiek waarin neerslag en temperatuur staat." |
| kolonialisme | "Het systeem waarbij een land zijn politieke controle uitbreidt naar een andere regio ten einde te profiteren van de natuurlijke en menselijke hulpbronnen in dat gebied." |
| kom | "Laaggelegen gebied naast de rivier waarin klei is afgezet." |
| koolstofkringloop | "De doorgaande verplaatsing van koolstof tussen de atmosfeer |
| koopkrachtpariteit | "De hoeveelheid goederen of diensten die je in een land voor 1 dollar kunt kopen." |
| kosmopolitisme | ""Een wereldse instelling gekenmerkt door een tolerante houding ten opzichte van andere ideeen |
| kribben | "Golfbrekers die moeten voorkomen dat de oever afkalft en die er tevens voor zorgen dat het meeste water in het midden van de rivier blijft stromen." |
| kwalitatieve honger | "Gebrek aan vitaminen en mineralen." |
| kwantitatieve honger | "Te weinig voedsel voor minimale energiebehoefte." |
| ladangbouw | "Zwerflandbouw in Zuidoost-Azie." |
| lagedrukgebied (minimum) | "Een gebied met een lage luchtdruk |
| lahar | "Een vulkanische modderstroom die bestaat uit een mengsel van water |
| landbouwsubsidies | "Steun aan boeren om hun kosten te beperken." |
| landdegradatie | "Het afnemen van de kwaliteit van de bodems in een gebied." |
| landschapszone | "Een gebied aan het aardoppervlak dat gekenmerkt wordt door een bepaalde combinatie van geofactoren." |
| leeftijdsopbouw | "De verdeling van de bevolking over de verschillende leeftijdsklassen of cohorten." |
| leisteen | "Metamorf gesteente dat ontstaat uit schalie." |
| levensverwachting | "Het aantal jaren dat iemand gemiddeld nog te leven heeft gelet op de huidige sterftekans." De levensverwachting bij geboorte wordt het meest gebruikt." |
| lingua franca | "De voertaal in een gebied waar meerdere talen gesproken worden." |
| lithosfeer | "De aardkorst en het bovenste deel van de mantel dat als aardkorstplaten beweegt." |
| lokalisering | "De manier waarop op lokaal niveau wordt gereageerd op mondiale ontwikkelingen." |
| luchtdruk | ""Het gewicht van de atmosfeer op het aardoppervlak." De luchtdruk wordt berekend door de kracht die een kolom lucht uitoefent op het aardoppervlak te delen door de oppervlakte onder die kolom |
| mainport | "Haven of vliegveld met een grote rol in het internationale vervoer |
| mainportregio | "Het achterland van een belangrijke internationale mainport dat gebruikmaakt van de haven." |
| markteconomie | "Een economisch stelsel waarbij het functioneren van de markt bepaald wordt door het principe van vraag en aanbod en waarbij de rol van de overheid bescheiden is." |
| marmer | "Metamorf gesteente dat ontstaat uit kalksteen." |
| maximum | "Een gebied met hoge luchtdruk (dalende lucht)." |
| meanderen | "Slingerend stromen van een rivier |
| mediterrane landbouw | "Landbouw die is aangepast aan de kenmerken van de subtropische landschapszone." |
| mediterrane vegetatie | "De natuurlijke begroeiing die voorkomt in de subtropische landschapszone." |
| megalopolis | "Een zeer uitgestrekt stedelijk gebied bestaande uit meerdere onderling sterk verbonden metropolen." |
| Boswash | "De megalopolis langs de oostkust van de VS van Boston tot Washington." |
| megastad | "Stad met meer dan tien miljoen inwoners." |
| megasteden | "Steden van meer dan tien miljoen inwoners |
| mensenrechten | "Breed begrip waaronder we globaal verstaan: het recht op vrijheid |
| metamorf gesteente | "Gesteente dat ontstaat doordat bestaand gesteente onder druk wordt gezet en daardoor vervormd." |
| metropool | "Letterlijk 'moederstad'." Bestaat uit een grote centrale stad met voorsteden en daaromheen een dichtbevolkte randzone." Alle stedelijke functies zijn hier vertegenwoordigd." |
| middenloop | "Middelste deel van een rivier |
| midoceanische rug | "Het onderwatergebergte op de oceaanbodem dat een wereldomspannend geheel vormt." |
| migratiesaldo | "Verschil tussen het aantal mensen dat zich vestigt in een gebied en het aantal mensen dat vertrekt uit dit gebied." |
| milieubelasting | "Druk op het milieu door de vervuiling van lucht |
| milieurampen | "Rampen die veroorzaakt worden door milieuproblemen zoals vervuiling |
| mineralisatie | "Het proces waarbij plantenmateriaal wordt afgebroken." |
| minimum | "Een gebied met lage luchtdruk (opstijgende lucht)." |
| moesson | "Een halfjaarlijkse land- of zeewind |
| mondiale financiele markt | "Wereldsteden met internationale financiele instellingen zoals banken en aandelenbeurzen |
| mondiale luchtcirculatie | "De continue uitwisseling van lucht en warmte tussen gebieden op lagere en hogere breedte door de luchtdrukverschillen op aarde." |
| monocultuur | "Vorm van landbouw waarbij grote oppervlakten worden aangeplant met een gewas." |
| moslimfundamentalisme | "Zie politieke islam." |
| multiculturele stad | "In een multiculturele stad kunnen alle bevolkingsgroepen hun eigen cultuur beleven terwijl ze toch gelijke kansen op sociaal en economisch gebied krijgen." |
| multinationale ondernemingen | "Grote bedrijven die in verscheidene landen fabrieken en kantoren hebben (MNO's)." |
| nation building | "Het proces waarbij gepoogd wordt een nationale eenheid en identiteit te smeden." |
| natuurlijk broeikaseffect | "Het verschijnsel dat de atmosfeer (vooral door de aanwezigheid van koolstofdioxide |
| natuurrampen | "Rampen die het gevolg zijn van natuurverschijnselen." |
| neerslagoverschot | "De hoeveelheid water die overblijft wanneer er meer neerslag valt dan er verdampt." |
| neerslagvariabiliteit | "De mate waarin de werkelijke jaarlijkse neerslag afwijkt van de gemiddelde neerslag volgens de klimaatgegevens." |
| neokolonialisme | "Term die door ontwikkelingslanden gebruikt wordt om aan te geven dat na de afschaffing van het kolonialisme de geld- en goederenstromen tussen de rijke en arme landen niet wezenlijk van karakter veranderd zijn." |
| netwerksamenleving | "Een samenleving die op tal van manieren verbonden is met andere samenlevingen en hiermee een wereldomspannend netwerk vormt." Dit is een kenmerk van de fast world." |
| nevengeul | "Extra riviergeul |
| NGO's | "Niet-gouvernementele organisaties die buiten de overheid om direct met belangengroepen in ontwikkelingslanden werken." |
| nomadische veeteelt | "Veeteelt waarbij de boeren geen vaste woonplaats hebben." |
| noodhulp | "Hulp bedoeld om levensbedreigende situaties op te lossen |
| noodoverloopgebied | "Omdijkt gebied dat in noodsituaties wordt gebruikt om water tijdelijk te bergen." |
| Noordvleugel | "Dit deel van de Randstad omvat de kernsteden Amsterdam en Utrecht en strekt zich over drie provincies uit |
| objectieve sociale onveiligheid | "Het aantal criminele feiten dat door de politie is geteld." |
| obstakel | "Bebouwing in de rivierbedding die de doorstroom bij hoogwater vermindert." |
| oeverwal | "Zandrug |
| ondernemingslandbouw | "De op export gericht verbouw van gewassen op plantages." |
| opbouw | "Het aanvoeren van zand naar de kust door de zee bij gunstige wind of getij." |
| openbare ruimte | "Ruimte in een plaats die er voor iedereen is |
| overbelaste voorzieningen | "Door een te snelle urbanisatie krijgen gemeentelijke diensten (nutsbedrijven |
| overmakingen van geld | "Het overboeken van in het buitenland verdiend geld naar het moederland." |
| overurbanisatie | "Een situatie waarbij het aantal inwoners van een stad sneller groeit dan het aantal banen en huizen dat beschikbaar is." |
| Pacific Rim | "De regio die alle landen met kusten aan de Stille Oceaan omspant." |
| paleoklimaat | "Klimaat dat heerste in het geologische verleden." |
| Pangaea | "Het supercontinent dat ongeveer 225 miljoen jaar geleden bestond." |
| parlementaire democratie | "Een wijze van besturen waarbij de meerderheid der stemmen beslist via een gekozen vertegenwoordigers." |
| passaat | "Stevige |
| pendelzone | "Regio waarbinnen de forenzen van een stad wonen." |
| permafrost | "Een geheel of gedeeltelijk bevroren bodem." |
| piekafvoer | "De maximale afvoer tijdens een hoogwater periode." |
| platentektoniek | "Het bewegen van de aardkorstplaten." |
| plooien | "Gesteente dat door de druk in aardkorst verbogen wordt." |
| plooiingsgebergte | "Gebergte dat ontstaat door de druk in aardkorst waarbij gesteente geplooid en opgeheven wordt." |
| polair maximum | "Hogedrukgebied boven de polen." |
| polaire zone | "De landschapszone op hoge breedte waar het groeiseizoen erg kort is en geen bomen voorkomen." |
| politiek conflictgebied | "Een regio waar door verschillende belangengroeperingen om gestreden wordt." |
| politieke beinvloeding | "Proces waarbij men probeert de opvattingen over hoe een regio bestuurd dient te worden over te dragen op anderen." |
| politieke instabiliteit | "Wanneer regeringen elkaar snel afwisselen |
| politieke islam | "Het aan een religieus verleden ontlenen van claims door moslims over hoe de samenleving ingericht zou moeten worden (moslimfundamentalisme)." |
| politieke stabiliteit | "De rust in een land of regio door het ontbreken van een voortdurende machtsstrijd om de zeggenschap." |
| productieketen | "De route die een product aflegt van grondstof tot bij de consument." |
| productiviteit per hectare | "Landbouwopbrengst per hectare." |
| programmahulp | "Ontwikkelingshulp in de vorm van geld |
| projecthulp | "Ontwikkelingshulp in de vorm van geld |
| publiek-private samenwerking (PPS) | "Samenwerking tussen bedrijven en overheid." |
| puinwaaier | "De ophoping van stenen die door een aardverschuiving naar beneden zijn gevallen." |
| pyroklastisch materiaal | "Al het materiaal dat bij een vulkaanuitbarsting in de lucht wordt geslingerd zoals lava |
| regenrivier | "Rivier die gevoed wordt door regenwater." |
| regiem | "De schommelingen in de waterafvoer van een rivier gedurende een jaar." |
| regionaal beleid | "Het beleid dat voor 1 gebied is vastgelegd met betrekking tot verschillende sectoren." |
| regionale autonomie | "Situatie waarbij een gebied een zekere mate van zelfbestuur kent." |
| regionale differentiatie | "Verschillen tussen gebieden die niet als oneerlijk ervaren worden (verschil in hoogte of in taal)." |
| regionale ongelijkheid | "Onrechtvaardige |
| regionale samenwerking | "Samenwerking tussen de drie bestuurslagen in Nederland." |
| regionalisme | "Het behouden van identiteit en regionale kenmerken door het streven naar een regio met een aparte status binnen een staat." |
| reikwijdte | "De afstand die je maximaal wilt afleggen om gebruik te maken van een voorziening." |
| relatieve afstand | "De afstand uitgedrukt in tijd |
| relatieve groei | "De toename in procenten." |
| relatieve ligging | "De ligging van een plaats of gebied ten opzichte van andere gebieden." |
| relatieve zeespiegelstijging | "De stijging van de zeespiegel ten opzichte van het land." Dit kan worden veroorzaakt door een daling van het land (bijvoorbeeld door inklinking) of in combinatie met absolute stijging van de zeespiegel." |
| retentie | "Tijdelijke opslag van water bij hoogwater om de rivierwaterstand stroomafwaarts te verlagen." |
| Rijnconferentie | "Conferentie van de Rijnoeverstaten waarin afspraken gemaakt zijn over het beheer van de Rijn en waar het Actieplan Hoogwater is overeengekomen." |
| risicoanalyse | "Het in kaart brengen van de natuurlijke risico's in een gebied." |
| risicoperceptie | "Het persoonlijk inschatten van (natuur)gevaren." |
| roofbouw | "Het zodanig gebruikmaken van het natuurlijke milieu dat kringlopen beschadigd raken." |
| ruilvoetverslechtering | "Het minder waard worden van je exportproducten ten opzichte van je importproducten." |
| ruimtelijke afwenteling | "Het overbrengen naar andere regio's van vervuilende activiteiten die in eigen land verboden zijn." |
| ruimtelijke geleding | "De indeling van een stedelijk gebied in deelgebieden |
| ruimtelijke ordening | "De overheid bepaalt met wetten en regels op welke manier de ruimte gebruikt mag worden." |
| ruimtelijke polarisatie | "In steden ontstaan wijken met goedkope huurhuizen en weinig voorzieningen tegenover wijken met dure appartementen boven mooie winkels." |
| ruimtelijke segregatie | "Ruimtelijke scheiding van woonwijken op basis van etniciteit of welvaart." Het komt vooral voor in stedelijke gebieden." |
| rurale differentiatie | "Proces waarbij op het platteland grotere verschillen zichtbaar worden." |
| rurale involutie | "Zie agrarische involutie." |
| savanneklimaat (Aw) | ""Een klimaat aan weerszijden van de regenwouden waar het in de zomer veel regent |
| schaal van Mercalli | "Schaal waarbij de intensiteit van een aardbeving wordt gemeten aan de hand van de hoeveelheid schade die is aangericht." |
| schaal van Richter | "Schaal waarbij de intensiteit van een aardbeving wordt gemeten aan de hand van de hoeveelheid energie die vrijkomt." |
| schalie | "Sedimentgesteente dat ontstaat door het samenpersen van lagen klei." |
| schild | "De kern van het continent |
| schildvulkaan | "Een vulkaan die ontstaat doordat de dun vloeibare basaltische lava rustig vanuit de krater uitstroomt en een uitgestrekt gebied kan bedekken." |
| schist | "Metamorf gesteente dat ontstaat als kleihoudend gesteente onder grote druk wordt gezet." |
| sectoraal beleid | "Beleid dat voor 1 onderwerp of sector van de samenleving geldt |
| sedentaire akkerbouw | "Akkerbouw waarbij de boeren een vaste woonplaats hebben." |
| sediment | "Het losse materiaal dat door rivieren of de wind wordt meegenomen." |
| sedimentatie | "Het ophopen van sediment op plaatsen waar de snelheid van water of wind afneemt." |
| sedimentgesteente | "Gesteente dat ontstaat door het samenpersen van sedimenten." |
| separatisme | "Een gebied gaat een eigen politieke eenheid vormen door zich af te scheiden van een grotere politieke eenheid." |
| slenk | "De zijde van de breuk die omlaag is bewogen." |
| slow world | "Het deel van de wereld dat niet of zeer beperkt deelneemt aan mondiale processen die samenhangen met globalisering." |
| slufter | "Gebied waar onder invloed van het getij het zeewater door een geul in de duinen het land binnen kan dringen." |
| slumvorming | ""De ongeplande bouw van krottenwijken in en rondom de steden van armere landen." De bouw gebeurt met alle soorten materialen die voorhanden zijn." Vaak is er geen elektriciteit |
| sociaal-economische stratificatie | "Classificatie van de bevolking in een samenleving naar bezit of inkomen." |
| sociale cohesie | "De bereidheid van burgers om een actieve rol te spelen in een buurt |
| sociale netwerken | "Relaties en contacten die de bewoners in de buurt met elkaar hebben." |
| sociale ongelijkheid | "Grote en ongewenste verschillen in welvaart en ontwikkelingskansen tussen de verschillende groepen (klassen) van de bevolking." |
| sociale onveiligheid | "De bedreiging van de veiligheid |
| sociale polarisatie | "Proces waarbij de tegenstellingen tussen bevolkingsgroepen steeds sterker worden en leiden tot spanning en onenigheid." |
| soevereine staat | "Een internationaal erkende staat die als enige macht mag uitoefenen over de bevolking en het grondgebied van de staat." |
| soft state | "Een land met een zwak bestuur |
| spoke | "Verbinding in een netwerk |
| spread-effecten | "De positieve economische invloed van een gebied op een ander gebied |
| stadsvernieuwing | "Het verbeteren van de kwaliteit van woningen door nieuwbouw of renovatie." |
| stedelijk netwerk | "Een groep van steden die met elkaar verbonden zijn door infrastructuur en functionele relaties." |
| stedelijke distributie | "Het bevoorraden van winkels en horeca." |
| steenkool | "Metamorf gesteente dat ontstaat uit bruinkool." |
| sterftecijfer | "Het aantal sterfgevallen per duizend inwoners per jaar." |
| stollingsgesteente | "Gesteente dat ontstaat doordat vloeibare lava of vloeibaar magma stolt." |
| strandwal | "Brede zandbanken parallel aan de kust |
| stratovulkaan | "Kegelvormige vulkaan die bestaat uit een gelaagde opbouw van afwisselend as- en lavalagen." |
| stroomgebied | "Gebied waarbinnen al het regen- en smeltwater via een hoofdrivier naar zee stroomt." |
| stroomrug | "Het geheel van rivierbedding met de beide oeverwallen." |
| stroomstelsel | "Een rivier met al haar zijrivieren." |
| stuw | "Vaste of regelbare dam in de rivier voor het handhaven van het waterpeil en het regelen van de wateraanvoer." |
| subcontracting | "Het uitbesteden van werk en dus ook van verantwoordelijkheid aan onderaannemers." |
| subductie | "Het wegduiken van oceaanbodem in de mantel." |
| subjectieve sociale onveiligheid | "Het gevoel van onveiligheid dat veel mensen in de buurt hebben." |
| subpolair minimum | "Lagedrukgebied rond de 50 graden NB en ZB." |
| subtropisch maximum | "Hogedrukgebied rond de 30 graden NB en ZB." |
| subtropische zone | "De landschapszone die gekenmerkt wordt door droge |
| suburb | "Voorstad met vooral een woonfunctie voor de midden- en hogere inkomensklasse." |
| suburbanisatie | "Proces waarbij mensen en bedrijven vanuit de stad naar het omringende platteland trekken." |
| Sundaplat | "Continentaal plat in Zuidoost-Azie." |
| taifoen | "Zie tropische cycloon." |
| tektonische plaat | "Een aaneengesloten stuk aardkorst dat als een ijsschots op het vloeibare binnenste van de aarde drijft." |
| terp | "Door de mens aangelegde woonheuvel ter bescherming tegen overstromingen." |
| territoriale conflicten | "Conflicten waarbij minderheden zelfbeschikking of een eigen staat opeisen." |
| thermohaliene circulatie (diepzeepomp) | "Diepzeestromingen in de oceanen onder invloed van verschillen in zoutgehalte en temperatuur." |
| tijd-ruimtecompressie | "Proces waarbij de relatieve afstand tussen plaatsen door de moderne transport- en informatietechnologie daalt." |
| toegankelijkheid | "Eigenschap van de openbare ruimte die wordt bepaald door de mate van toezicht |
| transforme plaatbeweging | "De beweging waarbij aardkorstplaten langs elkaar bewegen." |
| transhumance | "Mediterraan landbouwsysteem waarbij veehouders 's winters in de laagvlakten verblijven en in de zomer de bergen intrekken." |
| transporteerbaarheid | "Het kunnen vervoeren van een goed of dienst binnen een redelijke tijd en tegen aanvaardbare kosten." |
| transportnetwerk | "Het geheel van transportlijnen met elkaar verbonden door knooppunten." |
| transporttechnologie | "Technische voorzieningen die samenhangen met het vervoer van goederen en mensen." |
| triade (triadisch netwerk) | ""Sociaal |
| tropisch regenwoudklimaat (Af) | "Een tropisch klimaat dat het hele jaar door erg vochtig is." |
| tropische cycloon (taifoen) | "Tropische wervelstorm." Rondom een diep lagedrukgebied (het oog) ontstaat een werveling van draaiende lucht." Dit diepe lagedrukgebied ontstaat bij sterk opstijgende lucht |
| tropische regenklimaten | "Klimaten (Af en Aw) rond de evenaar waar het warm en vochtig is." De gemiddelde temperatuur ligt in de koudste maand boven de 18 graden Celsius." |
| tropische zone | "De landschapszone die gekenmerkt wordt door een hoge temperatuur het hele jaar door en een hoge neerslaghoeveelheid." |
| tsunami | "Vloedgolven die ontstaan door aardbevingen in de bodem van de oceaan." |
| tussenliggende mogelijkheden | "Alternatieve mogelijkheden tussen twee gebieden die complementair zijn." |
| uiterwaard | "Gebied tussen rivier en de winterdijk dat overstroomt |
| uitschuiving | "Proces van verplaatsing van bedrijven en functies vanuit een centrum naar buiten." Dit proces kan zich op meerdere schaalniveaus voordoen." |
| uitspoeling | "Bodemvormend proces waarbij regenwater dat door de grond stroomt |
| uitstraling | "Straling die de aarde afgeeft aan de ruimte." |
| urban field | "De bevolking op het platteland is voor werken |
| urbane involutie | "Het proces waarbij steeds meer mensen opgenomen worden in de stedelijke economie (met name de informele sector) |
| urbanisatie | "Proces waarbij mensen vanaf het platteland naar de stad trekken." |
| urbanisatiegraad | "Het percentage van de bevolking dat in de stad woont." |
| urbanisatietempo | "De snelheid waarmee de urbanisatiegraad per jaar toeneemt." |
| verbrokkeling | "Proces waarbij er als gevolg van de globalisering grote verschillen in welvaart en toegang tot moderne hulpmiddelen (bijvoorbeeld transport en internet) ontstaan tussen gebieden en groepen mensen." |
| verhang | "Het gemiddelde verval per kilometer." |
| verhoogde piekafvoer | "Extreme toename van de waterafvoer in een rivier als gevolg van uitzonderlijk veel neerslag." |
| verkeersknooppunt | "Plaats waar meerdere (lucht- |
| verstedelijking | "Ontstaan van stedelijke gebieden." |
| verstening | "Door toegenomen verstedelijking neemt het oppervlakte van straten en wegen toe |
| versterkt broeikaseffect | "Toename van het gehalte aan broeikasgassen in de atmosfeer |
| vertragingstijd | "De hoeveelheid tijd die water nodig heeft om na een regenbui in de rivier te komen." |
| verval | "Het hoogteverschil tussen twee punten langs een rivier." |
| vervlechting | "Proces waarbij de contacten tussen gebieden en samenlevingen toenemen zodat er een netwerksamenleving kan ontstaan (zie ook globalisering en netwerksamenleving)." |
| verwering | "Het uiteenvallen van gesteente door inwerking van water |
| verwoestijning | "Het proces waarbij land dat ooit begroeid was onbegroeid raakt en waarbij vervolgens het bovenste deel van de bodem wegspoelt of wegwaait." |
| verzilting | "Proces waarbij zouten geconcentreerd achterblijven in of op de grond." |
| verzorgingsgebied | "Gebied waar de gebruikers van een voorziening wonen." |
| vestigingsoverschot | "Zie <i>migratieoverschot</i>." |
| Vinex-locaties | "Door de overheid vanaf 1993 aangewezen plaatsen aan de rand van bestaande steden |
| vluchtsector | "De informele dienstensector." |
| VN-index | "Maatstaf samengesteld uit de koopkracht |
| voedselzekerheid | "Situatie waarbij in een land altijd voor iedereen voldoende voedsel van goede kwaliteit beschikbaar is." |
| volgmigratie | "Vorm van migratie waarbij een migrant gevolgd wordt door familie |
| vrijhandel | "Situatie waarbij een aantal landen dat economisch samenwerkt hun onderlinge handelsbelemmeringen heeft opgeheven (bijvoorbeeld tol)." |
| vruchtbaarheid | "Het aantal levendgeborenen per jaar per 1000 vrouwen van 15-45 jaar." |
| vulkanisme | "Het uit de aardmantel naar buiten komen van magma." |
| wadi | "Een rivierbedding die een groot deel van het jaar droog staat." |
| waterbalans | "De hoeveelheid water dat een gebied binnenkomt en uitgaat." |
| waterscheiding | "De grens tussen twee stroomgebieden." |
| watertoets | "Waterhuishoudkundige voorschriften die gevolgd moeten worden bij alle projecten uit de ruimtelijke ordening." |
| weer | "De toestand van de lucht op een bepaalde plaats en op een bepaald moment." De weerselementen temperatuur |
| welzijnsindex | "Zie VN-index." |
| Wereldhandelsorganisatie (WTO) | ""Internationale organisatie |
| wereldorde | "De manier waarop de wereld op economisch |
| wereldstad | "Grote stad met een mondiale uitstraling die een belangrijke rol speelt op economisch |
| wind | "Lucht die stroomt tussen een plaats met hoge druk en een plaats met lage druk." |
| winterdijk | "Hoge dijk |
| woningbehoefte | "Het aantal woningen |
| woningkenmerken | "Ouderdom (bouwjaar) |
| zachte kust | "Kust die is opgebouwd uit zand." |
| zakelijke en financiele dienstverlening | "Bedrijven en instellingen die hun diensten (financieel |
| zandsteen | "Sedimentgesteente dat ontstaat door het samenpersen van lagen zand." |
| zandsuppletie | "Het storten van zand uit de Noordzee aan de voet van de duinen." |
| zeespiegelstijging | "Stijging van de hoogte van de zeespiegel." |
| zeestroom (drift) | "Bewegende (koude of warme) watermassa's aan het oppervlak van de oceanen |
| Zuidvleugel | "Dit deel van de Randstad ligt geheel in Zuid-Holland en omvat het gebied van Leiden tot Rijnmond en Den Haag." |
| zuigelingensterfte | "Het aantal kinderen dat in het eerste levensjaar overlijdt per 1000 levendgeborenen." |
| zwerflandbouw (ladangbouw) | "Het steeds op een andere plaats uitoefenen van akkerbouw door stukken (tropisch-)oerwoud plat te branden." |
